Theologisch profiel
In deze serie wordt een kort, maar krachtig beeld geschetst van mensen die belangrijk zijn of zijn geweest voor de theologie. Aan de hand van vier vaste vragen leert de lezer snel zijn of haar gedachtegoed kennen.
Hij gaf een krachtige impuls aan het verenigingsproces van de drie kerken die opgingen in de Protestantse Kerk in Nederland, en betekende als eerste scriba van deze verenigde kerk veel voor de koers die deze kerk insloeg. Een historische rol voor dr. Bas Plaisier, die als oecumenisch kerkleider ook altijd actief betrokken was bij ontwikkelingen in de samenleving.
Dr. Bastiaan Plaisier (1946) is een Nederlandse dominee en theoloog in de Protestantse Kerk in Nederland. Vanaf 1997 gaf hij als secretaris-generaal leiding aan de Nederlandse Hervormde Kerk. Vanaf 1999-2004 was hij daarnaast scriba van de Samen op Weg-kerken en daarna tot 2008 de eerste scriba van de Protestantse Kerk in Nederland. Deze kerk ontstond in 2004 als afronding van een proces van samengaan van de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. Vanaf 2008 werkte hij voor Kerk in Actie in de Volksrepubliek China ter bevordering van de relatie tussen de Protestantse Kerk en de kerken in China. Vanaf 2010 woonde hij in Hong Kong waar hij werkte als hoogleraar aan het Lutheran Theological Seminary. Vanuit Hongkong onderhield hij vele contacten met plaatselijke kerken in China en was hij als vice-president van de World Communion of Reformed Churches nauw betrokken bij dialogen en kerkopbouw.
In deze jaren schreef hij in o.a. in het Nederlands Dagblad vele columns, dagboekverslagen en weblogimpressies over het kerkelijk leven in China in vergelijking met de kerken in Nederland. In 2013 keerde hij terug naar Nederland, waarna hij met emeritaat ging. Bas Plaisier is nog steeds actief in diverse commissies voor kerk en samenleving.
Wanneer hoorden we voor het eerst van hem?
Bas Plaisier groeide op in een familie behorend bij de Gereformeerde Gemeente in Hendrik-Ido-Ambacht. Zijn ouders waren diepgelovige, vrome mensen. De aanwezigheid van God is in zo’n gezin altijd om je heen. Plaisier ging eerst naar de kweekschool, maar gaandeweg nam een sterk roepingsbesef om predikant te worden bezit van hem. Van 1969 tot 1975 studeerde hij theologie in Utrecht. Toonaangevend in die tijd was prof. dr. A.A. van Ruler, hoogleraar dogmatiek en christelijke ethiek. Van Ruler was een theocratisch denker die zich betrokken voelde bij de politiek en de samenleving als de ene werkelijkheid waarin God zich laat zien en horen: persoonlijke bekering en vernieuwing van het volk en het volksleven (kerstening) vormen samen het ene plan van God met deze wereld.
Na afronding van zijn studie deed de Gereformeerde Zendingsbond, een zendingsorganisatie van de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk, een dringend beroep op Plaisier om zich te laten uitzenden naar de door hen gestichte Torajakerk in Indonesië (Sulawesi). In 1977 werd hij bevestigd als zendingspredikant en werkte onder de Toraja’s als docent bij de opleiding van Toraja-predikanten en als adviseur van de synode. In deze laatste rol heeft Plaisier een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming van een eigen belijden en belijdenis van de Torajakerk en het opzetten van een Theologisch Instituut voor de bestudering van cultuur en adat van de Toraja’s.
In 1984 keerde hij terug en werd in 1987 predikant in Den Haag-Moerwijk en was nauw betrokken bij het samengaan van de hervormde gemeente en de gereformeerde kerk in die wijk. Hij zette zich in voor de missionaire inzet in de stad, met name voor kinderen, via het project ‘De Kinderwinkel’. In 1993 promoveerde hij bij de zendingstheoloog dr. J.A.B. Jongeneel op een studie over de gang van het evangelie in Celebes, getiteld: Over bruggen en grenzen. De communicatie van het evangelie in het Toraja-gebied. (1913-1942)
Waardoor is hij bekend geworden?
In 1997 koos de hervormde synode dr. Bas Plaisier tot secretaris-generaal. De drie Samen op Weg-kerken verkeerden op dat moment in een zich al jarenlang voortslepend proces van vereniging. Het besluit om zich te verenigen tot één protestantse kerk in Nederland was al eerder gevallen, maar tot vereniging kwam het om allerlei kerkelijke redenen niet. Dr. Bas Plaisier gaf aan dit proces echter een krachtige impuls en versnelling, zodat in 2004 de vereniging een feit werd. Als eerste scriba van de verenigde kerk speelde hij een historische rol en heeft hij veel betekend voor de koers die de Protestantse Kerk in Nederland vanaf de start insloeg, namelijk missionair, oecumenisch en katholiek.
De vereniging had ook tot gevolg dat een deel van de Hervormde Kerk - op de orthodoxe rechterflank - afhaakte en de Hersteld Hervormde Kerk stichtte. Ondanks vele en intensieve inspanningen die Plaisier zich getroostte om deze scheiding te voorkomen, gebeurde dit toch. Tijdens zijn scribaat kwam het met de Pinksterkerken in Nederland evenwel tot een ontmoeting van erkenning, waarbij wederzijds schuld werd beleden voor de minzaamheid en negativiteit waarmee men decennia aan elkaar voorbij was gegaan. Dit moment luidde een andere koers in relatie tot evangelische en pinksterkerken in Nederland in.
Dr. Plaisier bleef als oecumenisch kerkleider actief betrokken bij ontwikkelingen in de samenleving. Dat resulteerde in herderlijke brieven en notities over actuele ethische vragen, over armoede in Nederland en de anti-islam polarisatie van extreem rechts. Hij was nauw betrokken bij het overleg met moslimorganisaties en de oecumene. Zowel in Nederland als internationaal was hij actief in oecumenische organisaties en het gesprek met overheden en maatschappelijke organisaties. Hierin herken je de leerling van Van Ruler en de zendingstheoloog.
Wat kunnen gemeenten met zijn gedachtegoed?
De beslissing versneld in te zetten op de vereniging van kerken heeft zich plaatselijk zo uitgewerkt dat binnen tien jaar veel gemeenten zich verenigden en zo een nieuwe impuls kregen voor hun gemeente van Christus-zijn in deze eeuw. Vanuit de gedachte van de ene kerk met een open missionaire verantwoordelijkheid voor de directe omgeving. Anders dan de vroegere hervormde volkskerk, maar ook anders dan een kerk met 'leden voor leden' (de Gereformeerde Kerken), meer een kerk met een breed dak waaronder voor vrijwel elke in Christus gelovige plaats is. In 2004 had men geen illusie met de vereniging de ontkerkelijking te kunnen stoppen. Wel de hoop als protestantse kerken en gemeenten samen een nieuwe weg te gaan. Plaisier geloofde sterk in het werk van de heilige Geest.
Zien we de doorwerking van zijn gedachtegoed terug?
Zonder de inzet van Bas Plaisier zouden we als kerken en gemeenten elkaar nog steeds op afstand houden, en zouden de protestantse kerken alleen maar verder versnipperd zijn. In 2023 - 20 jaar later - gingen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Nederlandse Gereformeerde Kerk samen in de Nederlandse Gereformeerde Kerken. De gang die de Protestantse Kerk eerder maakte heeft hen zeker geholpen en bemoedigd om tot een stap van verenigen te komen.
Lees voor een nadere impressie van leven en werk van Bas Plaisier het boek Achter de schermen van de PKN. Een jaar met kerkleider Bas Plaisier (2008 Amsterdam) door Emiel Hakkenes.
